A
Aba yenge, amcanın eşi
Ağunun dibi ...
Ahan İşte bu, işte şu
Anbağ ahan İşte burada baksana
Andiyan ora baktığında görebildiğin kadar yakın mesafedeki yeri tarif ederken kullanılan bir ifade, ya şurası demek
Alnının kerti(Anlının kerti) Alnının ortası
Ambele veya anbele/embele İşte böyle
Anur etmek utanmak, ar etmek
Anurli ya anorli Gururuna düşkün, gururlu
Avurt Ağzın içinde yanak tarafı
Ayam yağışli Hava yağışlı
B
Baba çığa ...
Bedura Kova
Bele bele değil böyle böyle değil(bir şeyi anlatarak gösterirken söylenir)
Bennem/bennam Ben ne bileyim
Beres yaramaz
Bıldır geçen sene, geçen yıl
bibi hala
bi damçi bir damla
Bir oki Allah’tan ki(Allah’tan ki dedik yani)
Böğürmek/bögürme İneklerin bağırması ya da kabaca bağırmak
bu mehellerde ya da bu mehillerde bu zamanlarda
bunduruğ ya da boyunduruk bu zamanlarda
C
Caggıl kovalara doldurulan suyu omuzda taşımak için kullanılan ara
Callım cegen karma karışık
cegen karışık(callım cegen)
Cıcığ Cici, güzel
Cıbıl çıplak
Cıfıt Kötü kalpli, içi bozuk
cığız oyunlarda sürekli bozgunculuk yapan, olur olmaz her şeye itiraz eden kişi
Cıggız parmak/Cıkkız parmak serçe parmak
Cılhı çıkmak ya da cılğı çıkmak bozuk çıktı, bir işin suyunun çıkması, mide bulandırdı
Cırbıt gözdeki çapak
Cıvık ya da cıvığ sulu
Cızlavit siyah kara lastik ayakkabı
Cigol süt sağılan metal kova
Cücük civciv
Cul idrar
Culuğ hindi
Ç
çapci sevimli kurnaz
Çemlemek ya da çemirlemek kolları geri açmak, kolları sıvamak
Çedene kenevir, hint kökü
Çigirt çekirdek(zeytin çekirdeği)
Çimmek Yıkanmak, banyo yapmak
Çor zehir, çor içen dola!
D
Dadağ ya da dadah çocuk maması, bebek maması
Dal sırt
Davun hastalık-felaket, (Ne davun değdi!)
Davunun topi ...
Dıdik yırtılmış
Dığa yaramaz, inat küçük çocuk(bir takım haltlar yiyen çocuklara sinirlenince denir)
Dıllo boş gezen serseri
Dırlamak Gereksiz yere konuşmak
Dızik Sarı yabani arı
Dişgart(Dişger) Bahçe/bostan/ağıl kapısı ya da çitleri
E
Edi gudi etmek Dedikodu etmek
Eke Çok bilmiş
El Alem Erzurum'da El alem diye birileri vardır, nerede yaşadıklarını ve kim olduklarını kimse bilmez ama ne derler diye herkes çok korkar:)
Elcek Sap, tutacak
Elinin körü/ellimin kori ...
embele/ambele veya anbele İşte böyle
Emele kalmak ...
Erinmek üşenmek
Essah mı?/ essah mi? sahi mi? gerçekten mi?
Eşgere açıktan, herkesin gözü önünde
Evmek acele etmek
Eycene daha çok, iyice(iyice yıkamak gibi...)
F
Fenikmek Telaşlanmak
fırtık/fırtığli sümük/sümüklü
Filkete çatal iğne
folluk yumurtalık
G
Gabartin Kadifeden biraz sert kumaş
Gabi gabina Eskiden Tortum'lu satıcıların başka köylere giderek kendi kızılcıklarını satarken, patates ve diğer sebze meyve ile aynı hacme sahip kaplarla takas yöntemi için kullandıkları tabir.
Gadana Bir cins iri at, eskiden insanlar Rus askerlerinin atlarının nalları için bu ifadeyi kullanırlarmış
Gaga Çocuklar için abur cubur, şeker çikolata vb. veya ağaçlarda yetişen küçük yemiş
Galağ/tezek galağı yakılacak şey
Gandırıf Çiftin takıldığı yer
Gavurga Patlamış mısır, mısır patlağı. Buğdayla bulgurdan yapılan yiyecek
Gavut Kavrulmuş un(Genellikle buğday mısır karışımı ancak fındık, arpa, kabak çekirdeği de katılabilir)
Gayle etmek Biri için endişe etmek
Gaygana Yağa kırılıp pişirilen yumurta
Gazmur ya da Kazmur Eskiden kullanılan siyah parça bez
Gendime Aşurelik buğday
Gerel/sana gerel/sana garel Sana göre(bu elbise tam sana gerel)
Gıdıl boyu kısa kişi, ufak tefek
Gıdım gıdım azar azar, yavaş yavaş
Gıdik keçi yavrusu
Gıdmağ ya da gıtmak oyunda taş almak
Gılik Kete, ortası delik ekmek
Gındıllanmak yuvarlanmak
Gırcon saçları birbirine girmiş
Gırgıt cimri
Gıtmak oyunda yenmek
Gocik ya da gocuk mont
Goggorozlanmak diklenmek
Gogur kir
Gollamak/Kollamak gözetlemek
Gombel kısa boylu bücür insanlar
Goyurtmak salmak, bırakmak, gitmesine izin vermek
Gudik köpek yavrusu, küçük köpek
Gudul toprak kapların küçüğü
Guguz bir tür oturma şekli
Gumuç dürüm
Gurdeşen olmak kaşınmak, kaşıntılı hastalığa yakalanmak, kaşıntılı alerji olmak
Gügüm ya da güğüm bakırdan su kabı
Gümanli hamile
H
Habkis süt birleştiren kişiler
Haçapur, Ğaçapur, Haçapura Kıymalı ya da peynirli pide
Haldır huldur Dikkat etmeden yapılan işler için denir
Hama hemen(hemen gelmek)
harhız eritilmiş kuyruk yağı
harmutlamak sıcak suyu soğuk su katarak ılıtmak
Hayıf almak Öc almak
Hazıtmak hoşlanmak, sevmek
Hecillenmek mahcup olmak ve üzülmek
Hele orya bağ(bak) Ya şuraya bak
Hentişe ya da ğentişe tandırı karıştırmak için kullanılan bir alet
hirtlek, ğirtlek boğaz
hılez ya da ğılez küçük kertenkele
hınc etmek, hınc olmak yorulmak
Hınik sesi burnuna yansıyan kişi
Hıpa hıptan birden, aniden, beklenmeden (aniden yağmur yağdı)
hınci hoşav karışık ne olduğu belli olmayan
hış demir dikenli köpek tasması
hoç/ğoç hoç benim değil/nasılsa benim değil
Hodak çoban ya da çiftçi yardımcısı çocuk
Hotulamak terslemek, çekiştirmek
K
Kafter sevimsiz ihtiyar
Kakart kuş gagası, insanda burun, "Kakar'dan ne ettirme" derler
Kalik tabanına basılmış eski ayakkabı veya terlik
Kapo dişleri eğri olan
Kartol patates
kırçel karışık saç
Kırtik Çok küçük parça, sabunun kalan son parçası
kıtan az, biraz
Kinç Süt kovasına vurulan işaret
Köçü yüklemek göçmek için eşya yüklemek
Kötek dayak
kokur veya kokor hayali korkunç canavar ya da kişi, rivayete göre 1914'lü yıllarda Erzurum'da Ermeni çeteleri evlere baskın yaparak insanları öldürür ya da onlara zulmederlermiş, bu ermeni çetecilerinin en korkunç olanının adı ise Kokur'muş. Eskiden de Kokur(Kokor) geliyor yat uyu denerek çocuklar korkutulur ve hemen uyutulurdu.
kurç taş, kaya
kurik tay
kullik şapka, bere
Künt/künd ...
küvle tandırda hava alan küçük delik
L
Laşka, Laçka Gevşemiş, tutmayan
Leçek eşarp, yazma
Leppez genellikle burnu ezik olan kişiye denir, burnu leppez
Lığ çamur ve pis toprak
Lıştik çiğnenemeyen et parçası
Löbiye fasulye
lüllük/lülük demlik ağzı
M
Mahana etmek Bahane etmek
Mahsus/mehsus özellikle, bilerek kasten
Maluğ Lok kayışı(Öküz arabasıyla bunduruğu bağlar)
Mehecir Muhacir, göçmen
Mıtırik asık suratlı, yüzü asık kişi
Mudara dayanıksız
Murdar pis, kirli(pis murdar)
Muturuf şeytan, şeytansı, meymenetsiz, sıfatsız
Müsürük/Müsirik Ahırda hayvanların yem yediği yer
Morbid/Morbit yardımcı, her işe koşulan küçük çocuk
N
Naşal tembel, dolaşık
Ne elemet! ne kadar çok!
Ne ğartin ne kadar
Nıhız Cimri
O
Ortalığın hastalığı grip salgını, soğuk algınlığı
P
Papak ya da papağ şapka, bere
Parduç ...
Pejmurde üstü başı birbirine geçen kişi
Persin azgın çocuklar
Peşgeş/peşgek evlenenlere verilen hediye
Peg eski ev
Peşkun ya da peşgun Yer sofrası
Peşlemek kovalamak
Peştemal havlu ya da kadınların önlerine bağlanan siyah bez
Pin kümes
Pingel yumurta
Pisik kedi
Pottik kısa
R
Rapata Tandırda ekmek pişirilen yün dolu alet, tandıra ekmeği vurup yapıştırmak için kullanılır.
S
Saçi evlenenlere verilen hediye
Sallam seyip Darma dağınık
Salahana Başıboş gezen, gereksiz işlerle uğraşan
Saliyen vergi memuru
Sami ...
Segirtmek koşmak
Seherlük ahırı süpürme için ince ağaç dallarından yapılmış süpürge
Sılıh ya da sılığ ıslık
Sımışka ya da sımişga çekirdek(siyah ay çekirdeği)
Sığtalamak sıkıştırmak(parmağını sıkıştırmak)
Sırtarmak yüz verince şımarmak
Söhteri yolsuz kadın
Suvarmak Tarla sulamak(bayburt yöresinde de aynı)
Ş
Şahna Eskiden vergi görevlisi, öşür toplayıcısı, harman bekçisi, buğday kalkmadan gelip vergi kesen kişi
Şamlamak kandırmak, tatlı dille ikna etmek
Şoğurt/şoğurtli ağız salyası/ağzı salyalı kişi
Şergade yaramaz, yaramaz çocuk
Şorağ/şorak çorak toprak
Şöşertmek abartmak
T
Tarhan tembel
Talaş etmek endişe etmek
Tavli ya da tavlı kilolu, zayıf olmayan
Teccel yaramaz, eşkiya gibi çocuk
Teheze ya da teğeze eski ve arızalı, külüstür
Tejgere Dört kollu eşya taşımaya yarayan tahtadan alet
Tekir tekerlek
Terik mutfak rafı
Termaş güzel olmayan şey
Teşt İçinde Banyo yapılabilen metal bir leğen
Tezek Yakacak olarak kullanılan hayvan dışkısı
Tıfıl küçük çocuk
Tıncik karışık saç ya da ip
Tıssik duman kokusu/his kokusu
Tikkozlanmak birine diklenmek
Tıknaz kısa boylu, minik
Töreli doğru düzgün
Tuman don, pijama
Tumari tam, bütün
U
Uşah ya da uşağ çocuk
V
Vızik yabani arı
Y
yanbegi/ yanbegi yatmak yan yan, yan yatmak
yaşmağ ya da yaşmak kadınların taktığı peçe
yegin gel/yeğin gel çabuk git gel, hızlı hızlı git gel
yerennük sohbet, muhabbet
yessir esir
yingemek taşımak, kaldırmak
yüncül ya da yüngül, yencilek hafif
yüzü kuylu(n) düşmek yüz üstü düşmek
yuduzmağ ya da yudulmak oyunda kaybetmek
yuğa ince hafif
Z
zarilanmak hasta iken acı çekip, ah çekmek
Zebellah ...
Zıbarmak saygısızca uzanıp yatmak
zır sataş olmak ısrarcı olmak, pis sağız(sakız) olmak
zırza kapı ile kilit arasındaki demir
Zıkkımın kökü ve zukkumun kökü ...
Zöhür sahur
